Προσωπικό μανιφέστο: τι είναι Τέχνη;

Τέχνη για μένα είναι το δέος, το χτυποκάρδι και συνάμα η αγαλλίαση που νοιώθω κάθε φορά που αντικρίζω κάποιο αριστούργημα: τις μορφές του Καραβάτζιο να με εκλιπαρούν βυθισμένες στο απόλυτο σκοτάδι του καμβά τους, την αίσθηση πως με στοιχειώνουν οι δαιμονικές μορφές του Γκόγια, η χρυσή εποχή του Μουλέν Ρουζ που νοιώθω ότι την έζησα χάρη στον Λωτρέκ, η αέναη κίνηση των χρωμάτων στα έργα του Βαν Γκογκ και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό…    Μια δαιδαλώδης  διαδρομή από την πρώτη στιγμή του ανθρώπου στον πλανήτη ως σήμερα, από τις πρώτες τοιχογραφίες στα σπήλαια μέχρι τα σημερινά installation.

Ας δανειστώ τουλάχιστον για αρχή, το χαρακτηρισμό που της απέδωσε ο Εμίλ Ζολά και τον οποίο ασπάζομαι μέχρι σήμερα, ότι δηλαδή ‘Τέχνη είναι η παρουσίαση ενός μέρους του σύμπαντος, βάσει της ιδιοσυγκρασίας εκείνου που το φιλοτέχνησε’. Κι όσο διαφορετικός και ξεχωριστός είναι ο καθένας από εμάς σε αυτό τον πλανήτη (από εμφάνιση, χαρακτήρα, αντιλήψεις, προκαταλήψεις, κλπ) τόσο μοναδικά είναι και τα έργα που εκείνος παρουσιάζει και τα θεωρεί Τέχνη. 

Βλέπουμε λοιπόν πόσο υποκειμενικά λειτουργούν όλα στην Τέχνη. Μπορεί ένα έργο που η Ανατολίτικη  κουλτούρα θεωρεί αριστούργημα, στους κατοίκους της δικής μας ηπείρου να φαντάζει κακοτεχνία ή ακόμα πιο χαρακτηριστικά ένα ολόκληρο κίνημα (π.χ. Μπαρόκ)  να γίνεται αντικείμενο χλεύης (με χαρακτηρισμούς όπως ‘κιτς’) από κάποιους που δεν ενδιαφέρθηκαν ποτέ για την εξέλιξη της Τέχνης στα βάθη των αιώνων.  Έτσι, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να λέει ότι αυτό που κάνει ο άλλος δεν είναι Τέχνη. Μπορεί να αρκεστεί στο ότι δεν ικανοποιεί τη δική του αισθητική, δεν τον αγγίζει, δεν του μιλάει καλλιτεχνικά δηλαδή.

Ασπάζομαι επίσης την άποψη ότι Τέχνη δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη το «ωραίο». Τέχνη κάνει κάποιος για να δημιουργήσει τις αντιδράσεις που προσδοκά. Άλλες φορές σκοπεύει να κάνει τον θεατή να θυμώσει, να συλλογιστεί, να ερεθιστεί, να συγκινηθεί ή να νοιώσει γαλήνια. Όπως και η μουσική, νοιώθω ότι και η Τέχνη έχει τις ώρες της. Άλλα έργα ζωγραφικής θα δεις αν θες να χαλαρώσεις, άλλα αν θες να προβληματιστείς, άλλα αν θες να νοιώσεις δέος με τη δεξιοτεχνία εκείνου που τα έφτιαξε. Κι αν θες με την Τέχνη σου να προκαλέσεις, το κάνεις έτοιμος για να αντιμετωπίσεις τις συνέπειες, όποιες κι αν είναι αυτές.

Η ειλικρίνεια, η απόθεση σάρκας και ψυχής του καλλιτέχνη πάνω στο έργο του, είναι ότι πιο σημαντικό. Το πραγματικό έργο, το δημιουργεί κάποιος όταν καταφέρει να απελευθερωθεί πλήρως – πράγμα πολύ δύσκολο – από κάθε φραγμό. Όλοι οι καλλιτέχνες θέλουν το έργο που δημιουργούν να είναι αρεστό στη πλειοψηφία των θεατών και ψυχανεμίζονται τις αντιδράσεις τους, πράγμα απόλυτα φυσιολογικό, μιας και από τις πρώτες στιγμές της ζωής μας επιδιώκουμε την προσοχή και την επιβράβευση όσων μας περιβάλλουν. Η αποδοχή και η αναγνώριση θεωρούνται από κάποιους καλλιτέχνες ως αυτοσκοπός, αλλά το τι θα συμβεί στην πραγματικότητα δεν το γνωρίζει κανείς. Τέλος, σέβομαι εκείνους που παραδέχονται ότι αναγκάζονται να φτιάξουν έργα για να βγάλουν τα προς το ζην, όμως δεν θα χαρακτήριζα ποτέ «καλλιτέχνη» εκείνον που δημιουργεί απλά και μόνο για να πουλήσει (με γνώμονα δηλαδή, το τι έχει πέραση την εκάστοτε εποχή).