O Τουλούζ Λωτρέκ και το καταφύγιο της ζωγραφικής

Ο ζωγράφος Ανρί Τουλούζ Λωτρέκ –που το ύψος του έφτανε μετά βίας τα 150 εκατοστά, λόγω κάποιου ατυχήματος στα πόδια και  γεννετικές ανωμαλίες που δεν τους επέτρεψαν να αναπτυχθούν φυσιολογικά- είχε πει χαριτολογώντας ότι αν τα πόδια του ήταν 10 ή 15 εκατοστά πιο ψηλά, μάλλον δεν θα είχε ασχοληθεί με τη ζωγραφική. Πόση αλήθεια κρύβεται σε αυτή την φράση, πέρα από τον αυτοσαρκασμό και την κυνικότητα που χαρακτήριζε τον πάντα ετοιμόλογο Τουλούζ;

Η εμφάνιση και η δυσμορφία των άκρων του, έκανε τον Λωτρέκ να νοιώθει τόσο  ‘διαφορετικός’ –με την πιο αρνητική έννοια που μπορεί κανείς να φανταστεί- από όλο τον υπόλοιπο κόσμο, γεγονός που τον οδήγησε (σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες) στην αυτοκαταστροφή του. Για έναν παρία που θεωρούσε ότι δεν του αξίζει να ζει αυτό που ονομάζουμε «φυσιολογική ζωή», να εισπράξει το μερίδιο του στην αγάπη και στον σεβασμό από τους συνανθρώπους του (αν εξαιρέσει κανείς τις ώρες που περνούσε στα χαμαιτυπεία καταναλώνοντας λίτρα αλκοόλ), η ζωγραφική προσέφερε σε αυτό τον άνθρωπο το καταφύγιο που αναζητούσε, μετατρέποντας το ατελιέ του στο δικό του μικρό σύμπαν. Στον καλλιτεχνικό χώρο της εποχής του βέβαια, ο περιθωριακός τρόπος ζωής (αυτό που ονομαζόταν ‘Μποέμ’) ήταν της μόδας και πολλοί ζωγράφοι, ποιητές και συγγραφείς επεδίωκαν να δείξουν ότι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, για να εντυπωσιάσουν το κοινό. Αυτή όμως η επιλογή απομόνωσης και ασκητισμού του Λωτρέκ, συνετέλεσαν στην αστείρευτη δημιουργικότητα και την παραγωγή εκατοντάδων σκίτσων και πινάκων.

Σκέφτομαι συχνά κι εγώ, ότι η ενασχόληση με τη ζωγραφική είναι εκ των πραγμάτων ένας μοναχικός καλλιτεχνικός δρόμος, όπου όσο μεγαλύτερη αφοσίωση επιδείξεις, τόσο καλύτερο είναι το τελικό αποτέλεσμα. Και οι ώρες απομόνωσης από τον κοινωνικό περίγυρο προκειμένου να συγκεντρωθείς και να δημιουργήσεις απερίσπαστα, επιβάλονται, αν θες να είσαι πραγματικός ‘δημιουργός’ και όχι απλός ‘χομπίστας’. Σε αυτό συντελεί βέβαια και ο τρόπος ζωής, η οικογενειακή κατάσταση, οι υποχρεώσεις, το επάγγελμα, κλπ. Υπάρχουν άλλες μορφές καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπως η μουσική για παράδειγμα, που η συναναστροφή με άλλα άτομα π.χ. σε μια μπάντα, αποτελεί προϋπόθεση για τη δημιουργία και περισσότερο ωφελεί το τελικό αποτέλεσμα παρά το δυσχεραίνει.

Η έμπνευση τώρα, είναι πολύ πιο πιθανό να προκύψει κι αυτή μέσω κοινωνικών συναναστροφών και διαφόρων εμπειριών από την καθημερινότητα, παρά μέσω της εσωστρέφειας. Επειδή βέβαια τίποτα δεν είναι απόλυτο στην τέχνη, υπάρχουν και οι περιπτώσεις που μοναχικοί τύποι αντλούν έμπνευση διαβάζοντας ένα βιβλίο, βλέποντας μια ταινία ή απλώς και μόνο από κάποια εικόνα που τους αποτυπώθηκε στο δρόμο. Προσωπικά πάντως, τα πιο δυνατά ερεθίσματα είναι τα βιωματικά και κατά κανόνα τα δυσάρεστα. Εκείνα δηλαδή που αφήνουν συναισθηματικές πληγές, δημιουργούν πάθη και εμμονές κι η μόνη διέξοδος ή καλύτερα ο μόνος τρόπος να τα ξορκίσεις, είναι να τα αποτυπώσεις στον καμβά με το χρωστήρα σου. Η δημιουργική ένταση που σου προκαλούν τα συγκεκριμένα, έχει απίστευτη δύναμη και η καλλιτεχνική ώθηση που νοιώθει αυτός που τα βιώνει είναι πρωτοφανής. 

Εν κατακλείδι, θεωρώ ότι ο σύγχρονος καλλιτέχνης έχει την ανάγκη να φτιάξει -ως άλλος Λωτρέκ- το δικό του καταφύγιο, μέσα στο οποίο θα νοιώθει προστατευμένος από οποιαδήποτε εξωτερική «απειλή» και θα δημιουργήσει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.